Ξέρουμε «μεγάλοι» και «μικροί» τι πρέπει να κάνουμε αλλά διστάζουμε ακόμα
Του Κώστα Μποτόπουλου
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ στα ΝΕΑ: Δευτέρα 28 Νοεμβρίου 2011
Τη βδομάδα που πέρασε συνέβησαν, ή μάλλον αποκρυσταλλώθηκαν, τρεις μείζονες εξελίξεις στην ευρωζώνη. Πρόκειται για δύο καταρρεύσεις και μία κατάφαση που αλλάζουν - δεν μπορούν, αν η ευρωζώνη δεν θέλει να αυτοκτονήσει, να μην αλλάξουν - τον τρόπο αντιμετώπισης της κρίσης. Αλλά και έχουν ήδη γυρίσει, οριστικά αυτήν τη φορά, την κλεψύδρα ανάποδα.
Οι δύο καταρρεύσεις αφορούν στην ευρωπαϊκή αγορά κρατικών ομολόγων και στον ηγετικό, όπως τουλάχιστον εμφανιζόταν ώς τώρα, ρόλο της Γερμανίας. Η πρωτοφανώς αποτυχημένη δημοπρασία 10ετών γερμανικών ομολόγων προστέθηκε σε μια σειρά από χτυπήματα κατά της αξιοπιστίας της ευρωζώνης: το «άνοιγμα» των σπρεντ σε άλλες «σίγουρες» οικονομίες, όπως η Ολλανδία και η Φινλανδία, την πιστοληπτική υποβάθμιση μιας «πυρηνικής» για την Ευρώπη χώρας, όπως είναι το Βέλγιο και την ανοιχτή απειλή/προειδοποίηση εκ μέρους δύο εκ των τριών γνωστών «οίκων» για μη διατήρηση του περίφημου ΑΑΑ της Γαλλίας - της δεύτερης μεγαλύτερης χώρας της Ευρώπης αλλά και καρδιάς μιας «άλλης Ευρώπης». Παράλληλα, η Γερμανία έμεινε ξαφνικά μόνη της στην «ορθόδοξη» στάση της, καθώς αφενός οι παραδοσιακοί σύμμαχοί της (Ολλανδία, Αυστρία, Σκανδιναβικές χώρες) δεν είναι πια στο απυρόβλητο, αφετέρου οι συγκυριακοί αλλά κρίσιμοι «άξονες» της Ντοβίλ (Γερμανία - Γαλλία) και των Βρυξελλών (Γερμανία - Ευρωπαϊκή Επιτροπή) διερράγησαν ανοιχτά: ο πρώτος λόγω αγεφύρωτων διαφωνιών ως προς τον ρόλο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και την έκδοση ευρω-ομολόγων, ο δεύτερος με πρωτοβουλία του κυρίου Μπαρόζο, που εκδηλώθηκε τόσο με λόγια («αν δεν αλλάξετε στάση ως προς την οικονομική διακυβέρνηση, η ευρωζώνη πιθανότατα δεν θα επιβιώσει») όσο και με έργα (δημοσιοποίηση τριών συγκεκριμένων εναλλακτικών λύσεων για την υλοποίηση των ευρω-ομολόγων). Αποτέλεσμα: όχι μόνο, όπως ευρέως πια λέγεται στον ευρωπαϊκό Τύπο, η κρίση άγγιξε τον σκληρό πυρήνα της ευρωζώνης αλλά και - χωρίς αυτό να τονίζεται όσο θα έπρεπε - οι Αγορές έκλεισαν την αγορά στην Ευρώπη, κερδοσκοπώντας ανέλεγκτα, δοκιμάζοντας αντοχές, αναμένοντας αλλαγές και, την ίδια στιγμή, περιορίζοντας τα περιθώρια πολιτικών κινήσεων.
Αυτή είναι, πιστεύω, η βαθύτερη ουσία του σημερινού «ευρωπαϊκού διλήμματος». Ξέρουμε - «μεγάλοι» και «μικροί», Αγορές και ηγεσίες, πολίτες, επενδυτές και επόπτες - πού βρισκόμαστε και, σχεδόν, τι πρέπει να κάνουμε. Διστάζουμε όμως ακόμα - και πάλι: όλοι μαζί, ως σύστημα στο εσωτερικό του οποίου ο φόβος έμεινε ως μόνη συγκολλητική ουσία - επιλέγοντας την οπτική αναμέτρηση με τον γκρεμό. Πλέον η λέξη, και η έννοια, «ευρω-ομόλογο» βρίσκεται στον νου και στα χείλη όλων όχι ως πανάκεια, αλλά ως μια άμεση πρακτική διέξοδος που είναι ταυτόχρονα σημάδι κοινής βούλησης και αλλαγής νοοτροπίας - αυτό ακριβώς που περιμένουν οι Αγορές. Γνωρίζουμε επίσης το πλήρες εύρος των θεσμικών επιλογών: ενίσχυση του ρόλου της ΕΚΤ ως επίσημου (θα απαιτούσε αλλαγή των Συνθηκών) ή οιονεί «τελευταίου δανειστή» (γίνεται και τώρα υπόγεια, μέσω της δευτερογενούς αγοράς, αλλά λείπει η απαραίτητη δήλωση πολιτικής βούλησης) - ενίσχυση πόρων και ρόλου Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας - πραγματική «οικονομική διακυβέρνηση», που απαιτεί μακρο-οικονομική συνεννόηση αλλά και ανακατανομή λειτουργιών, ίσως και αρμοδιοτήτων, εντός των κοινοτικών οργάνων. Οι αλλαγές είναι τόσο βαθιές, που ασφαλώς απαιτούν χρόνο και αναθεώρηση της Συνθήκης της Λισαβώνας. Η Γερμανία έχει ήδη ουσιαστικά αναγγείλει την αναθεώρηση αυτή, μόνο που στην ουσία την υπονομεύει καθώς, στο όνομα της «εμβάθυνσης της αλληλεγγύης», προωθεί μόνο σκλήρυνση των κανόνων δημοσιονομικής εποπτείας. Αρα, ξανά, ο φαύλος κύκλος: κατανοούμε την ανάγκη κοινής δράσης, γιατί νιώθουμε σε 17 πλέον σβέρκους την καυτή ανάσα της κρίσης αλλά συνεχίζουμε να λειτουργούμε με βάση εθνικές προτεραιότητες, αντανακλαστικά και ιδεολογήματα.Μίλησα στην αρχή για αναποδογυρισμένη κλεψύδρα. Το διαπιστώνω σε όλες τις εσωτερικές και διεθνείς επαφές μου: οι Αγορές, νομίζοντας - όπως νομίζει το εγκλωβισμένο στο σκοτάδι ζώο - ότι μόνο έτσι μπορούν να αυτοπροστατευθούν είναι έτοιμες να επιφέρουν το τελικό χτύπημα στην ευρωζώνη, εφόσον συνεχιστεί η κατάσταση της οικονομικής και πολιτικής ρευστότητας και απροσδιοριστίας. Οι οπαδοί καθαρότερων ρυθμίσεων και κοινών βημάτων κοινής λογικής έχουμε, για ελάχιστο ακόμη χρόνο, έναν απροσδόκητο σύμμαχο: το παγιδευμένο θηρίο θέλει πάντα να ξεφύγει, αν του δοθεί η δυνατότητα.
Ο συνταγματολόγος Κώστας Μποτόπουλος είναι πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου