ΤΙ ΗΘΕΛΑΝ, ΤΙ ΠΕΤΥΧΑΝ

Γράφει ο Μηνάς Σταυρακάκης.
Η Τουρκία περνάει μεγάλη δομική κρίση. Οι διαφορές του Ερντογάν με τους Στρατηγούς είναι αγεφύρωτες. Ο Ερτογάν και το ΑΚΡ εκφράζουν τη στρατηγική της νεο-οθωμανικής ιδεολογίας που θέλει να κάνει την Τουρκία κέντρο και ηγεμόνα του ευρύτερου μετα-οθωμανικού χώρου. Στα επίδικα ζητήματα που αφορούν τις Ελληνοτουρκικές σχέσεις, υπάρχει σύγκληση του Ερντογάν με τους Στρατηγούς, όχι όμως και ταύτιση μαζί τους. Η ανάπτυξη της νεο-οθωμανικής στρατηγικής προϋποθέτει τον απόλυτο έλεγχό της εξουσίας από τον Ερντογάν, στην ημερήσια διάταξη των επιλογών του οποίου δεν εντάσσονται ενέργειες που μετακινούν τον άξονα της πολιτικής του, όπως πρωτοβουλίες σε θέματα που φέρνουν στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής το στρατό.
Άλλωστε αυτή την περίοδο βρίσκεται σε εκκρεμότητα η εκδίκαση από το Ανώτατο (ελεγχόμενο από Κεμαλιστές) δικαστήριο της προσφυγής Μπαϊκάλ και που μπορεί να οδηγήσει με τις αποφάσεις του, σε δυσάρεστες εξελίξεις, ακόμα και σε εκλογές. Είναι ένας άλλος μείζων λόγος να μην επιθυμεί θερμά επεισόδια, «βαριοπούλες κλπ.» σε Αιγαίο και Θράκη, που θα προκαλούσαν εθνικιστικό πυρετό στην Τουρκία.
Σ’αυτή λοιπόν τη συγκυρία δεν είναι επιθυμητές οι εντάσεις και το υφεσιακό κλίμα είναι επιδίωξη και των δυο πλευρών. Αυτό είναι συνεπές με την αντίληψη του κ. Παπανδρέου που είχε θέσει σε εφαρμογή ήδη από το 1999-2004 ως υπουργός Εξωτερικών τις βήμα προς βήμα διαδικασίες σε θέματα χαμηλής πολιτικής, τα οποία δεν παράγουν εξάρσεις και δεν τροφοδοτούν εθνικισμούς. Έτσι υπεγράφησαν 21 συμφωνίες που αφορούν ευρύ πλέγμα θεμάτων.
Η πιο σημαντική συμφωνία για την Ελλάδα αφορά την «επανεισδοχή» των λαθρομεταναστών, διότι προβλέπει λιμάνι επανεισδοχής, κάτι που δεν υπήρχε σε συναφές παλαιότερο πρωτόκολλο και το οποίο ίσως και εξ αυτού του λόγου είχε καταστεί ανενεργό. Ένας δεύτερος λόγος από πλευράς του Γ. Παπανδρέου που επέμενε στην πραγματοποίηση της επίσκεψης Ερντογάν, σε περίοδο που η δεινή οικονομική κατάσταση της χώρας αποδυναμώνει σχεδόν όλες τις παραμέτρους εθνικής ισχύος, είναι πιθανόν να θεωρείται οτι προσδοκά την εξασφάλιση ήρεμου εξωτερικού περιβάλλοντος, ώστε να υπάρξει συγκέντρωση των προσπαθειών στο οικονομικό πρόβλημα.
Η ιδέα της εγκαθίδρυσης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, στα πλαίσια μιας διαδικασίας διμερούς δομημένου διαλόγου, είναι ως γνωστόν μια ιδέα της Τουρκίας που προτάθηκε και έγινε αποδεκτή, και που έχει υιοθετήσει η Τουρκία και σε άλλες περιπτώσεις γειτονικών χωρών. Η αποτελεσματικότητα αυτού του του συμβουλίου θα κριθεί αργότερα. Σημειώνεται, πάντως, οτι στα ζητήματα μεγάλης πολιτικής οι διαφορές παραμένουν και σε όλα τα συναφή θέματα ο Ερντογάν υπήρξε άκαμπτος. Επισημαίνουμε τον κίνδυνο ότι αυτός ο δομημένος διάλογος μπορεί να μετεξελιχθεί σε εφ’ όλης της ύλης διαπραγμάτευση και να βρεθεί η Ελλάδα παγιδευμένη σε ολισθηρή διαδικασία.
Η ιδέα, εξάλλου, για μείωση των εξοπλισμών, βρίσκει την Τουρκία σε θέση σαφούς υπεροπλίας. Η ολοκλήρωση δε του μεγάλου εξοπλιστικού της προγράμματος που βρίσκεται σε εξέλιξη θα ανατρέψει δραματικά περαιτέρω την ισορροπία δυνάμεων. Όπως βεβαίως είναι εκ του πονηρού η ιδέα διασύνδεσης (υδροδότηση, ενέργεια κλπ.) των νησιών του Αιγαίου, μια και ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα τα καθιστούσε μέρος του οικονομικού χώρου της Τουρκίας.
Ας μη λησμονούμε ακόμα την επιστροφή της Τουρκίας στα Βαλκάνια, εμφανιζόμενης ως εγγυήτριας της σταθερότητας στη Βοσνία και στο Κόσοβο, στο οποίο μάλιστα πραγματοποιούνται μεγάλα έργα στον τομέα των κατασκευών, όπως επίσης πραγματοποιείται μεγάλη οικονομική διείσδυση στην Αλβανία και στα Σκόπια.
Τέλος, μη φεύγει από το μυαλό μας η, κατόπιν παρεμβάσεων, υπαναχώρηση της Αλβανίας από τη συμφωνία με την Ελλάδα, που αφορούσε την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών από το Εξαμίλι έως τα στενά του Οτράντο στην Αδριατική. Στις 20 Οκτωβρίου, και ενώ η συμφωνία είχε περάσει από τη νομική επιτροπή της Βουλής, το σοσιαλιστικό κόμμα του κ. Έντυ Ράμμα, κατέθεσε στο συνταγματικό δικαστήριο αίτηση ακύρωσης και εκείνο αποφάνθηκε ανατρέποντας την όλη κατάσταση. Εντύπωση πάντως προκαλεί γιατί η ελληνική πλευρά ολιγώρησε αντί να σπεύσει να επικυρώσει τη συμφωνία.